یک کارشناس بهداشت روان در یزد گفت: برای پیشگیری از آسیب اجتماعی در سطح اول باید درسطح جامعه عمل نمود که این مهم  شامل آموزش مهارت های زندگی برای کل افراد جامعه بویژه کودکان ونوجوانان است.

فاطمه زارع  اظهار داشت: آسیب های اجتماعی به عنوان یک تهدید جدی سلامت افراد را با خطر مواجه ساخته است.

وی ادامه داد: رشد شهرنشینی، بحران رشدی بی رویه جمعیت از هم پاشیدگی روابط متقابل بین افراد، تأثیر گروه همسال و... دلیلی منطقی برای توجه به آسیب های اجتماعی است.

زارع افزود: اگرچه آسیب های اجتماعی می تواند بسیار گسترده باشد ولی مسایلی از قبیل اعتیاد ، فرار از خانه، خشونت ، انزوای اجتماعی، رفتارهای پرخطر، سرقت و کودک آزاری از جمله شایع ترین آن ها محسوب می شود.

این کارشناس گفت: بررسی های مختلف ثابت نموده است که بین عوامل مختلف اجتماعی وبیماری های روانی روابط خاصی وجود دارد. هر چند عوامل ارثی نقش مهمی دارند، ولیکن نمی توان گفت بیماریهای روانی مرضی موروثی است. چرا که در ایجاد بیماری های روانی محرک های پیچیده ای مانند عوامل زیستی، اجتماعی، فرهنگی و روانی واقتصادی نیز دخالت دارند تاثیر این عوامل در افرادگوناگون متفاوت است، در نتیجه واکنش های مختلفی را در افراد پدید می آورد.

زارع خاطرنشان ساخت:

بیماری های روانی حاصل کنش متقابل عوامل ارثی از یک سوی وعوامل محیطی وبیرونی از سوی دیگر است. در این خصوص برخی به عوامل ارثی بهای بیشتری می دهند و در مقابل برخی دیگر عوامل محیطی وبیرونی  را موثرتر می دانندو بیان می کنند نقش عوامل محیطی واجتماعی دربروز بیماریهای روانی از نقش عوامل ارثی وسرشتی نیرومند تر است.

وی افزود:  به عبارتی دیگر زمینه ای که می تواند آنها را بپروراند ارثی است ، ازاین رو بافراهم آوردن اجتماع و محیط  سالم می توان از پیدایش بیماریهای روانی جلوگیری کردوحتی کسانی را که زمینه مساعد دارند از آن محفوظ ومصون نگهداشت .

این کارشناس با بیا این که بیماریهای روانی یکی از مشکلات بزرگ جوامع امروزی است ، گفت:  مطالعات متعددثابت نموده است که بین عوامل اجتماعی وبیماریهای روانی رابطه ای خاص موجوداست.

زارع ادا مه داد: بیماری روانی امری اجتماعی است ، نه تنها به این علت که در اوضاع وشرایط اجتماعی پدید می آید ، بلکه به این دلیل که ریشه های آن در ساختمان جامعه قرار دارد.

وی با اشار ه به اینکه بیماری روانی را باید بیماری جامعه دانست ، نه بیماری افرادی که جامعه ازایشان تشکیل می شود یادآورشد:  البته نباید تصور کنیم  که همه افراد در برابر تاثیرات محیط اجتماعی به یک روش واکنش نشان می دهند . برخی به آسانی تسلیم تاثیر محیط می شوند وبرخی دیگر در برابرآن ایستادگی می کنند.

وی گفت: سازگاری اجتماعی به عنوان مهمترین شاخص سلامت روان از جمله مباحثی است که جامعه شناسان ، روان شناسان، روان کاوان در دهه اخیر توجه خاصی به آن مبذول داشته اند .

این کارشناس گفت: پیش ازآنکه که بهداشت روانی ونقش آن در حفظ سلامت ارتباطات اجتماعی شناخته شود ،اغلب ناسازگاریها ورفتارهای غیر اجتماعی به علتهای نامعلوم نسبت داده میشد وبه جای هر نوع درمان وکمک به بیمار صرفاٌ از راه مجازاتهای غیرعادلانه، ظلمی مضاعف بر اوروا می داشتند.

زارع تصریح کرد: این شیوه ها نه تنها از بیماریهای اجتماعی نمی کاست ، بلکه افراد مبتلا را به ورطه ای هولناکتر سوق می داد . اکنون تردیدی باقی نمانده است که انواع بزهکاریها وجرائم ضداجتماعی ریشه در نابسامانیها وآشفتگیهای روانی دارد که آن نیز خود اگر علل زیست شناختی نداشته باشد ، معلول محیط ناسالم اجتماعی است . محیط ناسالم اجتماعی ، محیطی است که نمی تواند برای اکثریت قریب به اتفاق افراد شرایطی فراهم نماید که بتوانند نیازهای خود را درمراتب مختلف برآورده سازند .

وی ضمن اشاره به تعریف آسیب اجتماعی گفت: هرگونه نابسامانی واختلال وعدم هماهنگی وتعادل در کارکردهای مربوط به کالبد حیات اجتماعی را گویند.

زاره با اشاره به عوامل مؤثر در ایجاد آسیب های اجتماعی گفت: نابرابری های اقتصادی و اجتماعی یکی از این موارد است؛ اختلافات طبقاتی هر جامعه، افراد را در موقعیت هایی قرار می دهند که نمی توانند نقش های اجتماعی مناسب خود را بیابند و این موجب کشش به سمت انحرافات اجتماعی میشود

وی افزود:  در مطالعات علمی نشان داده شده است که فقر مبنا و اساس انحرافات اجتماعی است. عمده ترین علت انحرافات اخلاقی طبقه فقیر، نتیجه فشارهای حاصله از شکست در رسیدن به هدف های معین است.

این ارشناس همچنین گفت: بیکاری به عنوان یک مسأله اجتماعی زمینه مساعدی برای انحرافات اجتماعی است.

وی یادآورشد:  در خانواده هایی که رفاه و درآمد اقتصادی زیاد است، روابط انسانی بر اثر کثرت کار و یا سرگرمی ضعیف تر می گردد. ضعف روابط انسانی به نوبه خود عامل مساعدی برای کشش به سوی انحرافات اجتماعی است.

این کارشناس در ادامه با اشاره به پیشگیری از آسیب اجتماعی گفت:  

برای پیشگیری از آسیب اجتماعی ، سه سطح می توان در نظر گرفت ، پیشگری سطح اول درسطح جامعه عمل می نماید و شامل آموزش مهارت های زندگی برای کل افراد جامعه بویژه کودکان ونوجوانان است .پیشگیری سطح دوم شامل تشخیص زود رس آسیب های اجتماعی همراه با اقدامات هماهنگ اجتماعی می باشد و پیشگیری سطح سوم در پی جلو گیری از شدت یافتن آسیب های اجتماعی و کاستن از تنش های آن در خانواده و جامعه فعالیت می نماید .

وی ادامه داد:  به دلیل هزینه زیاد و اثر بخشی و کار آمدی  ناچیز پیشگیری ثانویه، توجه متخصصان حول محور برنامه های پیشگیرانه در سطح اول متمرکز گردید.و به دنبال آن برنامه آموزش مهارتهای زندگی به منظور ارتقاء بهداشت روان و پیشگیری از آسیب ها تهیه شد.

وی افزود: مهارت های زندگی شامل مجموعه ای از توانایی هایی هستند که قدرت سازگاری و رفتار مثبت و کارآمد را افزایش می دهد و در نتیجه شخص را قادر می سازد بدون اینکه به خود یا دیگران صدمه بزند مسؤولیت خود را بپذیرد و با چالش های روز مره بصورت موثر روبرو گردد.

وی بیان داشت: محققان تاثیر مثبت مهارتهای زندگی رادر کاهش سوء مصرف مواد، استفاده از ظرفیت وتوانمندیهای هوشی و شناختی و پیشگیری از رفتارهای خشونت آمیز مورد تائید قرار داده اند یاد گیری موفقیت آمیز مهارت های زندگی و احساس یادگیرنده را در مورد خود ودیگران تحت تاثیر قرار می دهند به همین خاطر کسب مهارت های  زندگی هم شخص و هم محیط را تغییر می دهد و این کار ارتقاء بهداشت روان را دو چندان می سازد.

وی اظهارداشت:

در تعریف سلامت در سال ۱۹۴۸ که توسط سازمان بهداشت جهانی بیان شد، سلامت اجتماعی یکی از سطوح سلامت کلی فرد بیان شده است.

این کارشناس افزود:ُبعد اجتماعی سلامتی شامل سطوح مهارت های اجتماعی، عملکرد اجتماعی و توانایی شناخت هر شخص از خود به عنوان عضوی از جامعه ی بزرگتر است.

وی افزود: به طور کلی از دید سلامت اجتماعی هر کسی عضوی از افراد خانواده و عضویک جامعه ی بزرگتر به حساب می آید. کیفیت زندگی و عملکرد شخصی فرد را نمی توان بدون توجه به معیار های اجتماعی ارزیابی کرد.

وی ادامه می دهد: در حقیقت سلامت اجتماعی شامل عناصر متعددی است که این عناصر درکنار یکدیگر نشان می دهند که چگونه و در چه درجه ای افراد در زندگی اجتماعی خود خوب عمل می کنند. مثلاً به عنوان همسایه، همکار، همشهری و… افراد سالمتر در مورد شرایط و آیندۀ اجتماع امیدوار هستند.

سلامت روان از آن جهت که رابطه مستقیمی با عملکرد فردی ، اجتماعی و آسیب‌های روانی ،اجتماعی دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است و این اهمیت باعث تدوین و اجرای برنامه‌های متعدد سلامت روانی در سه بعد " پیشگیری ، درمان و توانبخشی"  در نظام شبکه شده است.

این کارشناس در پایان خاطرنشان ساخت:  همگانی کردن آموزش مهارت زندگی به عنوان اصلی ترین و موثرترین اقدام پیشگیرانه از اختلال های روانی، اجتماعی به مردم به ویژه در قشر جوان می‌تواند نتایج مفیدی در کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارتقای فرهنگ فردی و اجتماعی داشته باشد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا